Wydziałowa Biblioteka Prawnicza - Sekcja Prawa Własności Intelektualnej
Powstanie Biblioteki
Sekcja Prawa Własności Intelektualnej jest jedną z wydzielonych jednostek (filią) Wydziałowej Biblioteki Prawniczej WPiA UJ od roku akademickiego 2012/2013. SPWI stanowi element składowy tej dużej, wydziałowej biblioteki o ogólnoprawniczym charakterze zbiorów a jednocześnie jest biblioteką o charakterze specjalistycznym i na swój sposób odrębną jednostką zajmującą się gromadzeniem, opracowaniem i udostępnianiem zbiorów z dziedziny szeroko pojętego prawa własności intelektualnej (w tym także prawa własności przemysłowej).
Historia SPWI - biblioteki usytuowanej przy Katedrze Prawa Własności Intelektualnej UJ (ul. Józefa 19 ; 31-056 Kraków) - nierozerwalnie związana jest z historią obecnej Katedry. Biblioteka wraz z ośrodkiem informacji naukowej, technicznej i ekonomicznej została założona w 1972 jako jednostka wewnętrzna w strukturze organizacyjnej Międzyuczelnianego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej UJ (w skrócie „MIWiOWI UJ”) . Biblioteka została powołana aby wspierać prace naukowo-badawcze ówczesnego MIWiOWI UJ poprzez gromadzenie specjalistycznych publikacji (książki, czasopisma, kasety, filmy itp.) związanych z polami badawczymi, którymi zajmowali się pracownicy Instytutu. Pierwszym bibliotekarzem w Bibliotece MIWiOWI UJ był Bogumił Grot , natomiast wpis pod numerem 1 w inwentarzu bibliotecznym, wówczas jedynie papierowym, datowany jest na 1 sierpnia 1972 r. Nie sposób szczegółowo opisać całej historii Biblioteki, co wynika z braku wystarczających ku temu źródeł, jak również braku wielu ludzi, świadków zachodzących zmian. Ludzi, którzy mieli wpływ na obecny kształt Biblioteki WBP-SPWI a którzy z biegiem lat od nas odeszli.
WBP-SPWI zawdzięcza swoją strukturę i zbiory zaangażowaniu pracowników Biblioteki, opiece pracowników naukowych, która była i jest wyraźnie odczuwalna w codziennym funkcjonowaniu Biblioteki, współpracy z jednostkami naukowymi zajmującymi się prawem własności intelektualnej (w kraju i zagranicą) oraz darczyńcom Biblioteki. Dzięki tym wszystkim ludziom WBP-SPWI, stała się najlepszą w Polsce i jedną z czołowych w Europie specjalistyczną biblioteką gromadzącą zbiory z szeroko pojętego prawa własności intelektualnej (prawo autorskie, prawo znaków towarowych, prawo patentowe, prawo konkurencji itp.) z rozbudowanymi działami dotyczącymi prawa komputerowego (w tym Internetu i nowych technologii) oraz nieco mniejszymi ale istotnymi zbiorami np. w zakresie prawa cywilnego, karnego, konstytucyjnego, danych osobowych, dóbr osobistych i prawa Unii Europejskiej. Należy zauważyć, że do pewnego czasu Biblioteka (wówczas) Instytutu Prawa Własności Intelektualnej UJ była jedyną specjalistyczną biblioteką w dziedzinie prawa własności intelektualnej w Polsce.
Wymiana krajowa – wyciąg ze sprawozdania dotyczącego działalności Biblioteki MIWiOWI UJ 1974 r.
Struktura organizacyjna - historia
Biblioteka została utworzona jako jednostka podległa MIWiOWI UJ i od początku swojego powstanie działała na zasadach czytelni. W latach 1972-2006 Biblioteka była jednostką w strukturze organizacyjnej Międzyuczelnianego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej (po zmianie nazwy: Instytut Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej) UJ. Następnie w okresie od 2006 do 2009 r. Biblioteka funkcjonowała w strukturze Wydziałowej Biblioteki Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ, a w latach 2009-2012 ponownie w ramach Instytutu Prawa Własności Intelektualnej UJ. Od października 2012 Biblioteka została usytuowana w strukturze Wydziałowej Biblioteki Prawniczej (Wydział Prawa i Administracji UJ) jako WBP - Sekcja Prawa Własności Intelektualnej. Trzeba podkreślić, że mimo tych licznych zmian w strukturze organizacyjnej Uniwersytetu Jagiellońskiego, zbiory biblioteczne zawsze pozostawały zlokalizowane przy obecnej Katedrze Prawa Własności Intelektualnej UJ, także w trakcie przeprowadzek, które również nie ominęły Instytutu i Biblioteki. Przeprowadzki wiązały się z 2 gruntownymi remontami budynków oddanych do dyspozycji Instytutowi (budynku przy ul. Kanoniczej 14 oraz budynku UJ przy ul Józefa 19 w Krakowie) . Ogólnie można wskazać, że siedziba Instytutu i Biblioteki w latach 1972-1988 oraz 1995-2010 była przy ul. Kanoniczej 14, w latach 1988-1995 przy ul. Manifestu Lipcowego 13 (obecna nazwa: ul. Marszałka J. Piłsudskiego 13) natomiast od czerwca 2010 roku ich siedziba znajduje się w wyremontowanym budynku przy ul. Józefa 19. Podczas wspomnianych remontów, zmieniano m. in. wystrój wnętrz i wyposażenie Biblioteki tak, aby mogła ona jak najlepiej spełniać swoje funkcje i być miejscem przyjaznym dla jej użytkowników.
Zbiory i ludzie - Ludzie i zbiory
Ogromnym atutem Biblioteki są jej specjalistyczne i pod wieloma względami wyjątkowe zbiory liczące ponad 20 tys. egzemplarzy pozycji książkowych oraz ponad 200 tytułów czasopism polskich i zagranicznych. Zasadnicza większość wymienionych zbiorów została wzbogacona o opisy bibliograficzne w wersji elektronicznej, które są dostępne za pośrednictwem katalog online ze strony Biblioteki Jagiellońskiej (prace katalogowe nadal są kontynuowane).
Liczba tytułów ze zbiorów Biblioteki - system ALMA – 2023 r.
Na zbiory biblioteczne WBP-SPWI składają się: książki, czasopisma, materiały audiowizualne, dokumenty elektroniczne, źródła informacji tworzone przez pracowników naszej Biblioteki (własne zestawienia bibliograficzne) oraz, pośrednio także, bazy danych kupowane przez UJ i dostępne w sieci uczelni .
Zakup zbiorów dla Biblioteki był i nadal jest finansowany ze środków finansowych Katedry Prawa Własności Intelektualnej UJ (dawniej Instytutu Prawa Własności Intelektualnej) a ich rozwój i dobór jest aktywnie wspierany przez pracowników naukowych. W Bibliotece znajdują się praktycznie wszystkie ważne, bieżące polskie i zagraniczne publikacje książkowe z dziedziny prawa własności intelektualnej (w wersji papierowej i/lub elektronicznej lub elektronicznej) a ich część nie jest dostępna w żadnej innej polskiej bibliotece poza na naszą. Na szczególną uwagę zasługuje patronat byłych dyrektorów Instytutu: śp. prof. Janusza Barty i prof. Ryszarda Markiewicza, długoletniego dyrektora MIWiOWI UJ śp. prof. Janusza Szwaji, założyciela Instytutu śp. prof. Andrzeja Kopffa, jak również obecnego kierownika KPWI UJ prof. Andrzeja Matlaka. Nie sposób również pominąć wsparcia ze strony śp. prof. Michała du Vall (pracownika naukowego Instytutu - prorektora UJ).
Biblioteka powiększa swe zbiory także poprzez otrzymywane dary oraz wymianę biblioteczną krajową (np. z Politechniką Opolską) i zagraniczną (nadal kontynuowana jest wymiana z Bibliothek Max-Planck-Institut für Innovation und Wettbewerb). Warto podkreślić, że zbiory Biblioteki nieustannie wzbogacają się także o liczne dary lub książki pozostałe po byłych pracownikach Instytutu.
Ważniejsze, duże dary, które Biblioteka otrzymała w ciągu minionych kilkunastu lat:
- dary z Columbia Law School - przed 2010 r.,
- dar dr Sibylle Schlatter (Max-Planck-Institut) – 2012 r.,
- dar dr Jerzego Badowskiego (ZAiKS) – 2016 r.,
- dar organizacji WIPO – związany z prowadzonymi przez KPWI UJ angielskojęzycznymi studiami „Intellectual Property and New Technologies” – 2017 r.,
- dar po śp. dr. Piotrze Kostańskim – 2018 r.,
- dar od rodziny śp. prof. Janusza Barty - 2021 r.
- dar od żony śp. prof. Janusza Szwaji – 2023 r.
Książki w Bibliotece są gromadzone i przechowywane w układzie działowym (w ramach działów uporządkowane wg zasady numerus currens - łac. numeracja bieżąca) a poszczególne działy są oklejane kolorowymi oznaczeniami na wzór Biblioteki Max-Planck-Institut für Innovation und Wettbewerb (Monachium). Użytkownicy Biblioteki mogą korzystać z jej zbiorów na zasadzie wolnego dostępu do półek, mają możliwość korzystania z czytelni oraz z dostępnych tam komputerów i/lub skopiowania potrzebnych fragmentów publikacji. Rocznie ze zbiorów Biblioteki korzysta ponad 20 stałych czytelników (pracownicy KPWI UJ) oraz bardzo liczne grono tzw. czytelników z zewnątrz , mających dostęp do zbiorów bibliotecznych zgodnie z postanowieniami regulaminu.
Ponadto Biblioteka w porozumieniu z KPWI UJ wspiera jednostki naukowe i ludzi nauki poprzez ofiarowywanie im książek oraz zeszytów naukowych. W kraju dary dla: Biblioteki Wydziałowej Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ, Biblioteki Krakowskiej Akademii im. A. F. Modrzewskiego, Biblioteki Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytety Śląskiego w Katowicach oraz z terenu Europy Wschodniej głównie Ukrainy np. Taras Shevchenko National University of Kyiv.
Zmiany technologiczne
Zmiany technologiczne wyznaczyły kierunek rozwoju wszystkich bibliotek. Największe ich nasilenie miało miejsce na przełomie XX/XXI w. Wśród najbardziej znaczących i zauważalnych zmian technologicznych i modernizacji związanych z wyposażeniem bibliotek warto wymienić m. in.: wyparcia maszyny do pisania przez edytory tekstów (początkowo Word Perfect w systemie MS-DOS a następnie Word w systemie Windows), tworzenia kart bibliotecznych z pominięciem w/w maszyny do pisania (przy użyciu drukarek) a ponadto w naszej Bibliotece wprowadzenie sieci Internet w Instytucie (1996), co zawdzięczamy współpracy Instytutu z organizacją American Bar Association – Central and East European Law Initiative (ABA-CEELI).
Biblioteka WBP-SPWI od początku swojego istnienia aktywnie brała udział we wprowadzaniu innowacji pojawiających się w środowisku bibliotecznym i na UJ m. in.:
- utworzenie kartkowego katalogu przedmiotowego dla książek zgromadzonych w naszej Bibliotece (ok. 1997-1998);
- współtworzenie katalogu online Biblioteki Jagiellońskiej w systemie VIRTUA (do czego Biblioteka przystąpiła od 1999 r.), który początkowo gromadził opisy tylko książek a z czasem również i czasopism;
- wpływ na politykę gromadzenia UJ w zakresie elektronicznych baz danych - angielskojęzyczna baza Westlaw (ok. 2007 r.) oraz niemieckojęzyczna baza Beck online (2012 r.) ;
- współtworzenie (2013 r.) Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej UJ (JBC) - wprowadzono ponad 20 publikacji;
Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa - kolekcja Biblioteki – 2023 r.
- współuczestniczenie (od 2015 r.) w tworzeniu dostępnego online Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego (RUJ).
Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego WPiA KPWI – 2023 r.
- współtworzenie katalogu online Bibliotek UJ we współpracy z Biblioteką Narodową w nowym, przyjaznym dla użytkowników systemie bibliotecznym ALMA (od 2019 r.). W systemie ALMA inwentarze są już tylko elektroniczne a od 2023 r. założono zupełnie nowe inwentarze elektroniczne dla Wydziałowej Biblioteki Prawniczej i jej jednostek.
W tym kontekście warto podkreślić, że współcześnie zauważalna jest tendencja do wzrostu znaczenia elektronicznych źródeł informacji, w szczególności pełnotekstowych baz o charakterze naukowym i akademickim, które umożliwiają dostęp do swych zasobów bez konieczności przebywania na terenie uczelni. Liczba takich baz w dziedzinie prawa (zarówno polskich jak i zagranicznych) dostępnych w UJ jest znacząca. Należy wymienić niektóre z nich: Lexoteka, Oxford Journals, Wiley, EBSCO, Hein i inne dostępne w sieci UJ. Elektroniczne bazy danych zastąpiły znaczną część czasopism drukowanych, być może ze względu na szybszy oraz nieograniczony czasem i miejscem, dostęp do treści. Pomimo tego nadal wiele znaczących publikacji książkowych jest wydawanych i kupowanych w wersji drukowanej lub równolegle drukowanej oraz elektronicznej.
Wśród modernizacji wprowadzonych w Bibliotece należy także zwrócić uwagę na nowoczesne wyposażenie: w tym komputery dla czytelników, laserowe drukarki sieciowe oraz urządzenie wielofunkcyjne, które znacznie ułatwiło pracę i umożliwiło pomoc użytkownikom Biblioteki w trakcie epidemii Koronawirusa (2020-2021). Współcześnie w/w modernizacje mogą się wydawać swego rodzaju standardem, ale w Bibliotece przy KPWI UJ zostały one wprowadzone z ogromnym wyprzedzeniem. Trzeba również wspomnieć o wyposażeniu, niewielkich w rzeczywistości, pomieszczeń Biblioteki w funkcjonalne regały i szafy biblioteczne oraz regały przesuwne umożliwiające maksymalne wykorzystanie dostępnej powierzchni magazynowej. Regały i szafy biblioteczne znajdują się również w wybranych pokojach budynku KPWI UJ i na korytarzach. Dopełnieniem nowoczesnego charakteru Biblioteki jest klimatyzacja w czytelni, która pomaga przetrwać największe nawet upały.